Archives par mot-clé : Emmanuel Poisson

Bamboo in Vietnam: an Anthropological and Historical Approach [parution]

Parution en langue anglaise de l’ouvrage codirigé par Emmanuel Poisson et Dinh Trong Hiêu.

Đinh Trọng Hiếu, Emmanuel Poisson, Bamboo in Vietnam. An Anthropological and Historical Approach,   London-New York: Routledge, Needham Research Institute Series, 2023, 252 p.

This book presents interdisciplinary research on bamboo in Vietnam, drawing on the anthropology of gesture, ethnobotany and the history of technology.  The authors have adopted a technological approach which reviews how the terminology of different parts of the bamboo plant in the dictionaries in Romanized Vietnamese or in Vietnamese vernacular writing (nôm) enabled the authors to identify not only the plant but also each technical gesture for its appropriation by the artisan. Lithographic, literary and historical sources from the chronicles have been mobilized to illustrate the many uses of this versatile plant.  Richly illustrated throughout, this book will appeal to students and scholars of Vietnam, anthropology, the history of science and technology, environmental history and architecture. It will also be of great value to those interested in the applications of bamboo in the contemporary world.

URL : https://www.routledge.com/Bamboo-in-Vietnam-An-Anthropological-and-Historical-Approach/Trng-Hiu-Poisson/p/book/9781032395715

  • Titre : Bamboo in Vietnam. An Anthropological and Historical Approach
  • Auteur : Đinh Trọng Hiếu, Emmanuel Poisson
  • Éditeur : Routledge
  • Date de publication : October 13, 2023
  • Nombre de pages : 252
  • ISBN : ISBN 9781032395715
  • Prix : 12,50 €

Conférence – Débat : Emmanuel Poisson & François Guillemot présentent l’ouvrage de Cao Xuân Huy : En mars, fusils brisés – 21 janvier 2022

A ne pas manquer, présentation en visioconférence. Inscription sur le site de l’IAO. Un séminaire coordonné par Arnaud Nanta.

Vendredi 21 janvier 2022

de 14h-15h30

Emmanuel Poisson, professeur d’histoire sociale et économique du Vietnam classique et traducteur littéraire, Université de Paris.

François Guillemot, ingénieur de recherche au CNRS, Institut d’Asie Orientale, historien du Vietnam contemporain.

Au mois de mars 1975, un mois avant la chute de Saigon, le jeune lieutenant Cao Xuân Huy est fait prisonnier près de Huê. Dans un texte autobiographique qui fit des remous dans la communauté exilée, il relate la retraite et l’annihilation d’une unité de Marines sud-vietnamiens autour du 17e parallèle. Ce récit apocalyptique d’une armée en déroute, paru en 1986 aux États-Unis, est unique en son genre car les témoignages des « vaincus » restent largement inédits et inconnus du grand public. Pour resituer l’ouvrage, cette traduction française est accompagnée d’une introduction de deux historiens du Vietnam « Une guerre sans fard », d’un texte de l’écrivain Bao Ninh et d’une postface de l’écrivain Dô Khiêm. L’ouvrage est également agrémenté d’une bibliographie sur la guerre du Vietnam.

Lien : https://iao.cnrs.fr/actualite/presentation-de-louvrage-de-cao-xuan-huy-en-mars-fusils-brises/

Cao Xuân Huy – En mars, fusils brisés – Recension de Pierre Brocheux

Première recension du témoignage de Cao Xuân Huy par l’historien Pierre Brocheux.

Cao Xuân Huy, En mars, fusils brisés, Paris, Riveneuve 2021, 243 p. (traduit du quôc ngu par Emmanuel Poisson)

Un historien du Vietnam ne peut pas passer à côté de ce livre et l’ignorer. Non pas qu’il soit le premier livre concernant la guerre du Vietnam (celle dite de réunification) où deux états vietnamiens s’affrontèrent après la trêve instaurée par les Accords de Genève (rappelons qu’il s’agissait d’accords de cessez le feu et non de paix). D’un côté la République démocratique du Vietnam (dite communément Nord Vietnam fondée en 1945) et la République du Vietnam (dite communément Sud Vietnam proclamée en 1955). La première dirigée par le parti communiste vietnamien disposait d’une armée aguerrie par neuf années d’hostilités contre le Corps expéditionnaire français et consacrée par la victoire de Dien Bien Phu (1954). La seconde était le produit du “contre-feu nationaliste”que les Français avaient organisé et armé avec l’aide des États-Unis, avec le but affiché de barrer la route au communisme soviétique. Les fondateurs et artisans de la Viêt Nam Công Hoa devaient créer un état moderne, et rappelons nous que le juriste français Georges Vedel disait « un état c’est d’abord l’ armée ».

Celle que créa la République du Vietnam fut défaite quinze ans après que le parti communiste ait décidé de relancer la « lutte armée » dans le Vietnam méridional (#1960).

Les historiens de la Vietnam War ont étudié l’Armée républicaine (ils sont cités par les éditeurs du livre dans la préface) mais le livre de Cao Xuan Huy ne se situe pas dans le même registre que les thèses universitaires ou les documentaires filmés. Celles-ci sont des histoires d’en-haut ; l’officier sud-vietnamien Cao Xuan Huy nous conte un récit « d’en-bas », dans un moment crucial pour ne pas dire décisif, dans les derniers jours pour ne pas dire les dernières heures de la République du Vietnam . Il combat dans un corps d’élite de l’ARVN (Armée de la république du Vietnam) qui se bat aux environs de Huê alors que les hauts plateaux sont déjà tombés aux mains de l’Armée populaire. Lui et ses camarades sont capturés après avoir été les acteurs et témoins d’une débâcle infernale.

Son récit n’a rien de littéraire, le langage est cru, il est le cri d’un désespéré qui a vu se confondre incapacité, humanité et bestialité dans ses propres rangs. Même si son livre fut rédigé des années plus tard, on sent que l’auteur a porté cette tragédie en lui après qu’il ait été libéré du camp de prisonniers.

Les préfaciers mettent en parallèle ce livre avec celui d’un combattant “nordiste” Bao Ninh dont le récit fut en rupture complète avec l’exaltation d’une guerre héroïque pour une juste cause. Le sudiste comme le nordiste, Abel et Caïn, se rejoignent en mettant à nu le visage sombre de la brute humaine.

Reste deux questions. L’une existentielle et historique : pourquoi une armée équipée à l’américaine (comme l’armée nationaliste chinoise dans les années 1949, comme l’armée afghane aujourd’hui en 2021), est défaite ?

La seconde est essentielle et philosophique : pourquoi cette guerre intestine et fratricide ? Ceci m’a conduit à relire Victor Hugo :

L’homme ivre d’un affreux bruit,

N’a plus d’autre intelligence que le massacre et la nuit

On pourrait boire aux fontaines,

Prier dans l’ombre à genoux,

Aimer, songer sous les chênes ;

Tuer son frère est plus doux.

Pierre Brocheux

Cao Xuân Huy – En mars fusils brisés [parution]

Un témoignage dur comme la guerre et la déroute. A ne pas manquer. Présentation de l’éditeur.

En mars 1975, un mois avant la prise de Saigon par les soldats communistes du Nord, le jeune lieutenant Cao Xuân Huy est fait prisonnier près de Huê. Il relate la retraite et l’annihilation d’une des meilleures unités sud-vietnamiennes, la division de Marines, qui défend le 17e parallèle. Ce texte autobiographique, cru et sans complaisance, n’est pas sans rappeler Henri Barbusse ou Ernst Jünger. Rien ne manque au récit apocalyptique d’une armée en déroute : combats d’arrière-garde, exécutions sommaires, trahisons et lâchetés. Cao Xuân Huy le fait avec une candeur absolue, racontant même comment, lors d’une bousculade, il parvient à se frotter aux seins de ses gardiennes viêt-công. Son témoignage fera scandale par sa fraîcheur et sa véracité dans la communauté amère des exilés sud-vietnamiens. De cette guerre du Viêt Nam, le lecteur occidental connaît surtout les témoignages des “vainqueurs”, même critiques, comme celui de Bao Ninh.

Lire Cao Xuân Xuy, c’est écouter la voix déchirante d’un “vaincu”.

Source : https://www.riveneuve.com/catalogue/en-mars-fusils-brises-2/

Đinh Trọng Hiếu & Emmanuel Poisson : Le bambou au Vietnam [parution le 18 juin 2020]

Avis de parution. Présentation de l’éditeur.

À la fois synthèse et remarquable mine de données, cet ouvrage croise des sources en démotique, chinois classique et vietnamien moderne, des matériaux iconographiques ainsi que des documents de terrain.

Le lecteur y découvrira des textes rarement cités, comme cette annotation admirative de Ji Han, voyageur chinois au début du IVe siècle dans le nord du Vietnam actuel : « On y taille le “bambou de la forêt de pierre” pour en faire des couteaux avec lesquels on peut trancher du cuir d’éléphant aussi facilement que des taros. »

Faits, gestes et savoirs sont illustrés par un corpus exceptionnel de 160 gravures sur bois ou planches lithographiques, abondamment commentées. Tirées d’ouvrages originaux (Technique du peuple annamite, Monographie dessinée de l’Indochine), elles couvrent la plupart des symboles et usages quotidiens du bambou.

Ces illustrations donnent vie à des faits, gestes techniques et savoir-faire passés et actuels. Ainsi, la « civilisation du végétal », mise en évidence jadis par le géographe Pierre Gourou, n’y apparaît pas en contradiction avec la modernité.

Đinh Trọng Hiếu, ancien chargé de recherche au CNRS, anthropologue et ethnobotaniste du Vietnam, a publié une trentaine d’articles. Ses recherches sont centrées sur les interactions entre les Vietnamiens et leur environnement.

​Emmanuel Poisson, professeur d’histoire à l’Université de Paris et membre de l’IFRAE, est spécialiste de l’histoire sociale et des techniques du Vietnam.

Source : Hémisphères éditions

Emmanuel Poisson : Quan và Lại ở Miền Bắc Việt Nam [parution]

[ndlr] Signalement de la réédition en vietnamien de l’ouvrage de référence d’Emmanuel Poisson. Présentation de l’éditeur.

Quan Và Lại Ở Miền Bắc Việt Nam

Từ ba thập niên trở lại đây, nếu như xã hội học lịch sử về các nền văn minh Đông Á đạt được tiến bộ đáng kể, thì chủ yếu là trong việc nghiên cứu các tầng lớp bình dân hay tầng lớp tư sản lớn thời hiện đại. Ngược lại, tầng lớp thượng lưu xưa, những giai cấp hay thành phần xã hội thống trị, vẫn còn nằm quá lâu trong bóng tối, bắt đầu từ các quan chức cao cấp của các nước thuộc văn minh Trung Hoa, chưa bao giờ trở thành đối tượng nghiên cứu có qui mô lớn, kể từ những nghiên cứu của Ch’ü T’ung-tsu (Cù Đồng Tổ), Étienne Balazs và Robert Hartwell, cho đến những khảo cứu gần đây của Pierre-Étienne Will, Paul Smith và Christian Lamouroux, nếu không kể đến các công trình Trung Hoa và Nhật Bản [1] .

Về chế độ quan trường nhà nước ở Đông Nam Á, cụ thể là ở Việt Nam xưa, hiểu biết của chúng ta đặc biệt hãy còn khiêm tốn. Bằng chứng là những hình ảnh tập thể ngày nay vẫn luôn chịu ảnh hưởng của cách đọc và những định đề thừa kế của nền sử học thuộc địa và các nhà truyền giáo, cũng như nền sử học mang đậm tính dân tộc chủ nghĩa của Việt Nam thế kỷ XX. Những nhận định này, trừ một vài biệt lệ đáng kể và sự khác biệt của một số người khởi xướng trong các thế kỷ XVIII và XIX, còn thì thường được diễn giải, thậm chí là áp đặt, theo mô hình khuôn mẫu của một nền quan lại thối nát và bất lực, trì trệ và xơ cứng, tê liệt trong bảo thủ, cứng nhắc và cổ lỗ. Nói chung, những cuộc điều tra về truyền thống hành chính Viễn Đông chỉ bó hẹp, ít ra là đến thời gian gần đây, trong các quan lại chính thức, và nhiều khi chỉ là mô tả thiết chế của cách thức đào tạo và tuyển dụng – bằng con đường thi cử hay bằng xuy cử – cũng như sự vận hành của bộ máy hành chính mà bản thân nó khá phức tạp.

Kết quả của những nghiên cứu hiện có là đáng kể. Nhưng nói thật ra, những công trình nghiên cứu trong tay ta, có ý định khoanh lại diện mạo xã hội học của chế độ hành chính xưa và nay, trong hai lĩnh vực dân sự và quân sự, vẫn còn ít, và hơn nữa, trong trường hợp Việt Nam, thường bỏ qua tầm vóc hiện đại, thực tế hơn người ta vẫn nói. Còn những công trình tìm cách đi sâu vào cơ chế vận hành giữa bộ máy hành chính và các thành phần xã hội mà nó cai trị, đặc biệt là những thuộc viên đảm nhiệm công việc thường ngày, “hệ thống lại viên” mà công trình này nhắc đến, thì lại càng hiếm hơn. Đấy là chưa nói đến khía cạnh địa lý lịch sử của nền hành chính vẫn còn ít được biết đến, chí ít thì cũng chưa có gì chắc chắn. Đấy là những chủ đề cơ bản của cuốn sách tiên phong này. Nó đề cập trong bối cảnh xứ Bắc Kỳ, khi kết thúc nền độc lập của Đại Nam (tên gọi thời đó của nước Việt Nam ngày nay), và trong bốn thập niên đầu của nền bảo hộ Pháp, giai đoạn bản lề trong đó công thức chính trị của chế độ thuộc địa ở Đông Dương đang được tìm kiếm và hoàn thành việc chuyển từ “chế độ quan lại thời chinh phục” sang một “chế độ quan lại thời quản lý”.

Những đóng góp của công trình này là khá mới mẻ. Trước hết là sự phong phú của tư liệu đầu tay, bằng chữ Hán, chữ Việt hay chữ Pháp, đã được khai thác kiên nhẫn, tập hợp và xử lý ở đây. Đặc biệt đấy là những phông riêng của kinh lược Bắc Kỳ và phông của thống sứ Bắc Kỳ được bảo quản tại Lưu trữ Quốc gia Hà Nội, mà những hồ sơ hành trạng đã cung cấp nhiều yếu tố phong phú cho công trình lịch sử đầu tiên mang tính xã hội học về chế độ quan lại Bắc Việt Nam đầu thế kỷ 20 này. Dưới ánh sáng nguồn tư liệu của triều đình và những công trình gần đây của các nhà sử học Việt Nam, hai chương đầu cuốn sách dựa vào việc nghiên cứu cực kỳ chính xác tính phức tạp của cấu trúc hành chính xưa, về cách thức đào tạo và tập sự, về thể thức chi trả lương bổng và thang bậc thăng tiến, về nền văn hoá riêng biệt và truyền thống triều đình trong việc cải tổ thường xuyên dưới các triều Lê và Nguyễn.

Source : Nhà Xuất Bản Tri Thức

Le contact entre les quằng Nông de Cao Bằng et le pouvoir central (XIXe-début du XXe siècle)

Séminaire de Master — Histoire sociale de l’Asie du Sud-Est à l’époque moderne

La double légitimation des pouvoirs aux époques moderne et contemporaine

 Grégory Mikaelian (CNRS – UMR 8170) et Emmanuel Poisson (U. Paris Diderot – UMR 7219)

 

Vendredi 9 janvier 2015

Emmanuel Poisson et NguyênThi Hai (Université de Paris-Diderot, Laboratoire SPHERE)

« Le contact entre les quằng Nông de Cao Bằng et le pouvoir central (XIXe-début du XXe s) »

CaoBang

de 14 h à 16 h. Salle : 475 C

Université Paris Diderot

Bâtiment des Grands Moulins – Aile C – 4e étage

16 rue Marguerite Duras

75013 Paris